Psychologia osiągnięć dla twórców filmowych

Działasz w zespole filmowym? Film jest tym co Cię pasjonuje i czujesz się jego częścią? Chcesz pewnym krokiem wejść do filmowego świata lub szukasz dobrego sposobu na poradzenie sobie z codzienną presją oraz innymi wyzwaniami związanymi z Twoim zawodem? A może potrzebujesz wskazówek w obszarze skutecznej komunikacji z członkami ekipy filmowej?

„Psychologia osiągnięć dla twórców filmowych” to pierwsza pozycja w Polsce, która stawia na psychologiczne wsparcie twórców filmowych w ich dążeniach do realizacji wizji artystycznych. Kilkaset rozmów, kilkadziesiąt wywiadów, godziny spotkań i refleksji z czołówką polskich twórców, a wszystko po to, by znaleźć sposoby i możliwości sprawnego funkcjonowania w świecie filmu.

Po raz pierwszy na tak wielką skalę, zgłębiono realia polskiego środowiska filmowego. Książka ta to zbiór treści odpowiadających na potrzeby poszczególnych pionów, na różnym poziomie profesjonalizacji. Stanowi inspirację dla filmowców, którzy poszukują dodatkowych form rozwoju, a jednocześnie pozwala w bardziej świadomy sposób spojrzeć na prawa, jakimi rządzi się branża filmowa.

Czytając, dowiesz się między innymi jak efektywnie:

• komunikować się z członkami ekipy filmowej;
• budować relacje z członkami ekipy filmowej;
• realizować wizję jako twórca filmowy;
• podtrzymywać koncentrację na zadaniu;
• realizować małe cele, które wpływają na finalny efekt współpracy;
• zarządzać ekipą filmową;
• radzić sobie ze stresem oraz skutecznie działać pod presją;
• być systematycznym i zdeterminowanym podczas realizacji projektu.

Chcemy, aby ta książka wspierała młodych twórców w przygotowaniach do zawodu, a doświadczonych skłoniła do zwrócenia uwagi na istotne aspekty, które – być może – pomijali przez lata swojej kariery zawodowej. Głos psychologów poparty będzie historiami ikon polskiej kinematografii. Mistrzowie polskiego kina podzielili się doświadczeniami dotyczącymi ich kariery, zwracając uwagę na to co ważne i rozwojowe, a często w praktyce nieuwzględniane.

Psychologia bywa skomplikowana. Pragniemy jednak, aby po przeczytaniu tej książki stała się naturalnym uzupełnieniem procesu tworzenia dzieła filmowego, gdzie liczą się relacje, wartości oraz istnieje płaszczyzna porozumienia, która przyczynia się do skutecznego działania w ekipie.

Magazyn SFP, nr 11 listopad 2017

Twórcy często podkreślają znaczenie sfery psychologicznej na ekranie jako elementu życia postaci. Jednak na temat mechanizmów psychologicznych w branży filmowej mówi się niewiele. Reżyserzy, na etapie szkoły filmowej, nie mają nawet takiego przedmiotu jak psychologia. Zatem w jaki sposób psychologia może pomóc w tworzeniu sztuki filmowej? Psycholożki Aleksandra Zienowicz i Ewa Serwotka w książce „Psychologia osiągnięć dla twórców filmowych” opisują Model Efektywnej Pracy członków zespołu filmowego, który powstał na podstawie wywiadów z twórcami. Nie daje gwarancji realizacji dobrego obrazu. Przedstawia umiejętności psychologiczne, które sprzyjają tej pracy. Dopiero poznanie i nazwanie tych mechanizmów umożliwia znalezienie odpowiedniego rozwiązania. Praca w filmie opiera się głównie na sprzecznościach. Andrzej Wajda powtarzał, że reżyser to połączenie kaprala i poety, bo z jednej strony jest się uzależnionym od ludzi, a z drugiej potwornie samotnym. Twórcy żyją w dwóch równoległych światach. Gdy robi się film, nie ma czasu na nic innego. Trudno jest potem wrócić do normalnej rzeczywistości. Reżyser powinien myśleć analitycznie, nie emocjami. Tak, żeby skupić się na całości historii, którą chce opowiedzieć widzowi. Emocje lepiej zostawić w rękach aktora, który powinien je intensywnie trenować, wtedy rośnie jego wachlarz propozycji do zaoferowania. Z badań psychologicznych wynika, że mózg ludzki nie rozpoznaje emocji udawanej od prawdziwej. Dlatego wyobrażenie sobie własnej śmierci, a potem odegranie tej sceny, wiele aktora kosztuje. Z jednej strony poszerza wyobraźnię i samoświadomość, z drugiej jednak obciąża psychicznie. Sztuki nie da się robić w sposób bezpieczny. Reżyser powinien ryzykować. Wyjść ze swojej psychologicznej strefy komfortu. Liczy się też umiejętność zmiany własnych wizji. Finalnego efektu filmu nie da się do końca wyobrazić. Dlatego Krzysztof Kieślowski „potrafił zabić swoje ukochane dziecko”. Tak, że na etapie montażu zawsze wyrzucał z filmu scenę, która podobała mu się najbardziej. Wtedy ukazywały się nowe przestrzenie w opowieści, których do tej pory nie dostrzegał. Z kolei scenarzyści podkreślają potrzebę ciągłego otwarcia na ludzi i świat. Funkcjonują w dwóch stanach będących w sprzeczności. Muszą tracić dystans, czyli myśleć swoją postacią, jednocześnie ten dystans utrzymując, żeby ocenić, czy to, co napisali jest interesujące. Co na to psychologia? Daje nam inne techniki relaksacyjne lub radzenia sobie ze stresem, niż picie wódki. W filmie nie ma zasad. Zły reżyser może zrobić dobry film na podstawie świetnego scenariusza. To praca zespołowa. Trzeba współpracować. Film nie wyjdzie, jeśli będzie miał jedynie fantastyczny dźwięk czy obraz. Ważny jest wspólny kod porozumienia. W psychologii tzw. zjawisko emergencji powstaje dzięki interakcji między poszczególnymi członkami ekipy, np. aktora z reżyserem. Dzięki temu powstaje nowa, dodatkowa jakość. Każdy zbliża się wizji reżysera, jednocześnie zachowując dla siebie indywidualność. Można wtedy osiągnąć coś niemożliwego do stworzenia w pojedynkę. Ważny jest efekt synergii w grupie, czyli wzajemnego zrozumienia. Okazuje się, że współdziałanie wszystkich przynosi lepsze efekty, niż suma działań w pojedynkę. Dlatego w filmie – dwa dodać dwa równa się pięć.

Martyna Harland

Aleksandra Zienowicz i Ewa Serwotka są psychologami osiągnięć od lat związanymi z branżą filmową. Prowadziły wywiady wśród ludzi ze świata filmu, mające ukazać m.in.: potrzeby, oczekiwania oraz wyzwania poszczególnych pionów filmowych. Autorki projektu „Psychologia osiągnięć dla świata filmu”, którego pilotażowa wersja przeprowadzona została w PWSFTViT w Łodzi w latach 2012-1013. Pracowały badawczo na wielu planach filmowych. Przez lata, na uczelniach psychologicznych, filmowych oraz licznych festiwalach, prowadziły wykłady i warsztaty wpierające twórców filmowych w ich codziennym funkcjonowaniu na planie filmowym oraz poza nim. Współdziałają z Gdyńską Szkołą Filmową, która jest głównym partnerem ich działań naukowych prowadzonych w branży filmowej. Prowadzą też praktykę indywidualną ciesząc się zaufaniem ludzi ze świata filmu.